Lëkura është organi më i madh i trupit të njeriut, që përfaqëson rreth 16% të peshës totale të trupit. Lëkura mbulon tërë sipërfaqen e jashtme të trupit të njeriut dhe është vendi kryesor i ndërveprimit me botën përreth. Ajo shërben si një mbrojtëse që parandalon indet e brendshme nga ekspozimi ndaj traumave, rrezatimit ultravjollcë (UV), ekstremeve të temperaturës, toksinave dhe bakterieve

Plakja -ka dy procese që çojnë në ndryshimet lëkurore të lidhura me plakjen. E para është plakja kronologjike e brendshme, e cila është kryesisht gjenetike. Kjo përfshin efektet natyrore të gravitetit (dmth. lekura bie), linjat e shprehjes së emocioneve, linjat e gjumit, ndryshimet hormonale, dhe programimin gjenetik për atrofi në të gjitha shtresat. Plakja e brendshme është ajo që shpesh çon në pamjen e moshës së vjetër.

Komponenti i dytë i procesit të plakjes është plakja e jashtme. Ky ndryshim i jashtëm është nga ndikimet mjedisore si rrezatimi ultravjollcë, pirja e duhanit dhe era. Ekspozimi kronik i dritës ultravjollcë është padyshim kontributi më i rëndësishëm në plakjen e jashtme.
Plakja e lëkurës shoqërohet me lëkurë të hollë, atrofi, thatësi, rrudha, dhe vonon në shërimin e plagëve.

Pirja e duhanit
Marrëdhënia midis pirjes së duhanit dhe plakjes së lëkurës mbështetet me studime epidemiologjike.Lëkura e duhanpirësit është karakterizuar nga rrudhja e dukshme e fytyrës veçanërisht rreth gojës dhe buzës së sipërme dhe syve. Një studim binjak vlerësoi se, për 10 vjet pirja e duhanit korrespondonte me një ndryshim të shfaqjes prej afërsisht 2½ vjet më të vjetër.

Privimi nga gjumit
Në lëkurë, gjumi i kufizuar është treguar të ndikojë në pamjen fizike (ose estetike) të fytyrës, zakonisht karakterizohet me sytë e kuq, të fryrë, qarqet e errëta nën sytë, lëkurën më të zbehtë, më shumë rrudha / linja të imta dhe qoshet e gojës. Funksioni i barrierës së reduktuar të depërtueshmërisë epidermale u vu re gjatë periudhave të stresit psikologjik për shkak të mungesës së gjumit.

Stresi
Marrëdhënia e ndërlikuar midis stresit dhe kushteve të lëkurës është dokumentuar që nga kohërat e lashta. Vrojtimet e fundit klinike gjithashtu lidhen me stresin psikologjik në fillimin ose përkeqësimin e sëmundjeve të shumta të lëkurës.

Ndotja e ajrit
Ndotja është një ndotje e mjedisit të brendshëm ose të jashtëm nga çdo agjent kimik, fizik ose biologjik. Agjencia për Mbrojtjen e Mjedisit (EPA) e SHBA klasifikon ndotësit në keto kategori; pluhuri (metalet dhe impiantet e përpunimit industrial), lëndë e grimcuar (blozë), oksid i azotit (nxjerrja e makinave), oksidi i squfurit (bimët industriale), ozoni (niveli i tokës). Një studim shumë i fundit tregon se ekspozimi ndaj niveleve të rritura të ozonit mund të shoqërohet me formimin e rrudhave në fytyrë .

Kjo dëshmi epidemiologjike vë në kontekst disa punë të mëparshme që tregon mekanizmin e mundshëm të veprimit të ozonit në lëkurë. Kontakti i rregullt me ozonin i zbeh antioksidantët nga corneum stratum.

Efektet e temperaturës
Shoku akut i nxehtësisë në lëkurën e njeriut stimulon formimin e enëve të reja, rekruton qelizat inflamatore dhe shkakton dëmtimin oksidativ të ADN-së .Nxehtësia është një faktor mjedisor që kontribuon në plakjen e lëkurës, e cila mund të quhet si plakje e lëkurës termike. Nuk ka dëshmi në literaturë për efektin e temperaturave të ftohta në plakjen e lëkurës.

Ushqimi
Faktorët dietalë dhe shtesat ushqyese mund të ndikojnë në plakjen e lëkurës. Një dietë e pasur me antioksidantë mund të vonojë efektet e plakjes dhe binjakët që shmangin konsumimin e tepërt të alkoolit kanë një moshë më të re të përceptuar.

Në një studim epidemiologjik, konsumi më i lartë i vitaminës C u shoqërua me një gjasë më të ulët të pamjes së rrudhur, ndërkohë që marrja e yndyrës dhe karbohidrateve u shoqërua me gjasat më të larta të pamjes së rrudhosur. Një konsum i lartë i mishit, qumështit dhe gjalpit është i pafavorshëm. Vitaminat C, B 3 dhe E janë antioksiduesit më të rëndësishëm për shkak të aftësisë së tyre për të depërtuar në lëkurë përmes peshës së vogël molekulare.

Studimet ndërhyrëse tregojnë se është në fakt e mundur të vonojë plakjen e lëkurës dhe të përmirësojë kushtet e lëkurës përmes administrimit të shtesave ushqyese të zgjedhura.

Rrezatim diellor
Përveç faktorëve të plakjes së brendshme, ekspozimi i diellit shkakton dëme dhe plakje të lëkurës .Rrezet e dritës së diellit ose spektri diellor përbëhen nga rreze elektromagnetike me gjatësi vale të ndryshme, duke filluar nga rrezet e rrezatimit ultravjollcë (UVR) deri në dritën e dukshme (VL) dhe në rreze të rrezatimit infra të kuqe (IRR) . Pjesa më e madhe e spektrit diellor arrin në lëkurë. Rrezatimi ultraviolet përbën 5% të spektrit diellor total dhe është i ndarë në tri grupe, në mënyrë të gjatësisë më të shkurtër deri në gjatësinë më të gjatë; UVC (100-280 nm) që nuk arrin lëkurën, pasi ajo filtrohet nga ozoni atmosferik, UVB (280-315 nm), UVA (315-400 nm). Kjo e fundit përbën pjesën më të madhe të rrezatimit UV që depërton në lëkurë.Spektri diellor është i përbërë nga gjatësi vale të ndryshme, të cilat depërtojnë në lëkurë në nivele të ndryshme. Sa më gjatë gjatësia e valës, aq më të thellë rrezet depërtojnë në lëkurë./Blerina Agushi